همانطور که ماه رمضان فرصتی برای بازگشت به سوی خداوند متعال است، ماه محرم‌الحرام فرصت مناسبی است برای جامعه به صورت عام و برای دوستداران اهل‌بیت علیهم‌السلام به صورت خاص در جهت تأمل در نهضت امام حسین علیه‌السلام و بهره گرفتن از آن در تمام ابعاد عقیدتی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی.
این نهضت انقلابی سال‌های متمادی به برکت چند عامل مهم پویا و گسترده شده است به طوری که محدود به مرز تاریخی و جغرافیایی مشخصی نیست. از مهم‌ترین عوامل پویایی و گستردگی آن، مجالس حسینی به خصوص در ماه محرم و در دهه اول آن است. منابر در پویایی نهضت حسینی نقش مهمی ایفا کرده‌اند و در طول قرن‌ها مسئولیت انتقال اهداف این نهضت برای نسل‌های آینده و تداوم گریه و نوحه بر مصیبت‌های اهل‌بیت (ع) را بر عهده گرفته‌اند.
تاریخچه مختصر
اگر در تاریخ جستجو کنیم، درمی‌یابیم که پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه وآله وسلم آغازگر گریه بر امام حسین (ع) بود. پس از آنکه جبرئیل حضرت را بر آنچه در کربلا خواهد گذشت، آگاه کرد، ایشان همواره و با یادآوری عاشورا برای امام حسین (ع) عزاداری می‌کرد و می‌گریست در حالی که هنوز امام طفلی خردسال بود. امام علی (ع) نیز در راه صفین هنگامی که به خاک کربلا وارد شد، فرمود: «اباعبدالله! صبر كن. در كنار فرات، صبر كن».
پس از شهادت امام حسین (ع) زنان هاشمی و انصار در مدینه همچون ام البنین، حضرت زینب علیهاالسلام، دختران عقیل، ام سلمه و … مجالس عزاداری بر پا می‌کردند که آن مجالس تبدیل به هسته اصلی برپایی مجالس حسینی در طول تاریخ شد. در سال 65 هجری نیز توابین پیش از شروع مبارزه با بنی امیه، سه روز در جوار بارگاه امام حسین (ع) مجالس عزاداری بر پا کردند. پس از آن نیز ائمه (ع) مجلس عزاداری برگزار کرده و شیعیان را نیز به این کار امر می‌کردند. امام جعفرصادق (ع) به فضیل می‌فرماید: «من این مجالس را دوست دارم، پس اى فضيل امر ما را احيا كنيد، خداوند رحمت كند كسانى را كه امر ما را احيا می‌کنند».
همچنین معصومین (ع) مردم را تشویق می‌کردند که جمع شده و بر مصایب کربلا نوحه بخوانند و گریه کنند. امام صادق (ع) می‌فرماید: «هر كه درباره امام حسين (ع) يک بيت شعر بخواند و بگريد و ده نفر را بگرياند، بهشت از آن او و آنان است و هر كه درباره امام حسين (ع) يک بيت شعر بخواند و بگريد و نه نفر را بگرياند، بهشت از آن او و آنان است و پيوسته فرمود تا اين كه فرمود: هر كه درباره امام حسين (ع) شعری بخواند و بگريد – و به گمانم كه فرمود: يا خويش را گريان نماياند – بهشت از آن اوست». امام زین العابدین (ع) نیز می‌فرماید: «هر مؤمنى كه به خاطر شهادت حسن بن على (ع) گريه كند تا اشکش بر گونه‌هايش جارى گردد خداوند منّان غرفه‌اى در بهشت به او دهد كه مدت‌ها در آن ساكن گردد».
بر اساس همین روایات و سفارش‌ها مجالس حسینی در بین شیعیان پدیدار شد. مجالسی که در آن واقعه عاشورا بیان می‌شود و وعظ و ارشاد صورت می‌گیرد. چرا که هدف قیام امام حسین (ع) اصلاح امت اسلامی، هدایت مردم، تقویت عقیده و گسترش اخلاق و ارزش‌های الهی در جامعه بود. همچنین در این مجالس واقعیت‌های تاریخی عاشورا نقل می‌شود تا نسل‌ها آن را فراموش نکنند. در ابتدا و انتهای مجالس مصیبت‌هایی که بر امام و یارانش و پس از عاشورا بر اهل‌بیت ایشان گذشت مطرح می‌شود. تمام اینها به این دلیل است که مجالس عزاداری مکتبی است که در آن علوم قرآن، فقه، اخلاق و عقیده راستین به شیعیان و محبین فرا داده می‌شود.
این مجالس تنها مختص شیعیان نیست بلکه حتی غیر مسلمانان نیز برای امام حسین (ع) عزاداری می‌کنند و این امر نشان‌دهنده آن است که نهضت حسینی برای تمام بشریت و برای هر کسی است که قلب و وجدانی بیدار و پاک دارد.
در زمان حاضر مجالس حسینی به زبان‌های انگلیسی و اردو نیز برگزار می‌شود و در شبکه‌های ماهواره‌ای برای استفاده کسانی که امکان حضور ندارند، پخش می‌گردد. تأثیر این مجالس در فرهنگ‌سازی و آگاهی سیاسی امت اسلامی، در دل طواغیت و حاکمان جور رعب و وحشت ایجاد می‌کند، از این رو می‌بینیم دشمنان همواره در تلاشند که مانع برگزاری مجالس عزاداری شوند و یا این مجالس را کم‌رنگ جلوه دهند. در همین قرن حاضر شاهد بودیم که نظام سابق حاکم در عراق چگونه با مجالس حسینی مبارزه و شیعیان را از برپایی عزاداری منع می‌کرد.
تقویت مجالس حسینی
برای زنده نگه‌داشتن مجالس حسینی و تقویت و گسترش آن باید افراد متخصص و آگاه دست به کار شوند و از خطبا و علمایی کمک گرفت که به بیانات سند دار و قابل ارجاع بپردازند تا هر گونه شک و شبهه‌ای را از مجالس دور کنند.
همچنین در نگارش اشعار و مدایح باید جانب ادب و احترام و نیز درستی و مستند بودن رعایت شود و به بهانه گریاندن مخاطبین این امور فراموش نگردد. روایت مصیبت با رعایت جانب احترام و ادب بسیار اهمیت دارد و می‌بایست طوری وقایع عاشورا نقل شود که به شخصیت بزرگ اهل‌بیت و عزت و کرامت آنان خدشه‌ای وارد نگردد. فراموش نکنیم که امام حسین (ع) در روز عاشورا خطاب به لشکر عمر بن سعد فرمود: «نه، به خدا سوگند، دست ذلت به شما نمی‌دهم». همچنین فرمود: «اين حرامزاده پسر حرامزاده مرا ميان دو چيز مخيّر كرده است: ميان شمشير و تن دادن به خوارى. و هيهات كه ما تن به ذلّت و خوارى دهيم. خدا و رسول او و مؤمنان و دامن‌هاى پاک و مطهّرى كه ما در آن پرورش يافته‌ايم و دل‌هاى غيرتمند و جان‌هاى بزرگمنش، اين را بر ما نمى‌پذيرند كه فرمانبرى از فرومايگان را بر مرگ شرافتمندانه ترجيح دهيم». همچنین خطابه حضرت زینب (س) در کوفه و شام گویای همین شخصیت با عزت و کرامت ایشان است. بنابراین باید تلاش شود که تصویری جز این در ذهن مخاطب ساخته نشود و تنها برای گریاندن و تحت تأثیر قرار دادن مردم این تصویر را مخدوش نکنیم.
هدف اصلی مجالس حسینی نشر آگاهی و فرهنگ عزت و استقلال از طریق تحریک احساسات و عواطف انسانی و به واسطه نقل صحیح و معتبر است.
