حقیقت فتنه
حضرت علی علیه‌السلام می‌فرماید: «هنگام فتنه، همچون بچه شتر دو ساله باش. نه پشتی دارد که سوارش شوند و نه پستانی تا شیرش دوشند.»
برخی به اشتباه گمان می‌کنند این سخن حضرت امیر به معنی خودخواه بودن است، یعنی خیری به کسی نرسان.
فتنه با نزاع میان حق و باطل تفاوت دارد. در مواجهه بین حق و باطل، وظیفه ما یاری رساندن به جبهه حق و مقابله با باطل است؛ اما در مواقع فتنه باید مواظب باشیم که با اهل فتنه هم‌سو نشویم و کمکی به آنان نکنیم.
فتنه در سه موقعیت مختلف رخ می‌دهد:
اول: در نزاع میان دو باطل.
دوم: شرایط دشواری که فرد در ارزش‌ها و اصول خود دچار تزلزل می‌شود.
سوم: نزاع شخصی بین جبهه حق.
در این سه موقعیت مؤمن باید به توصیه حضرت علی (ع) عمل کند و به نفع هیچ کدام از اطراف کاری نکند. البته انسان هوشیار مواقع فتنه را به خوبی تشخیص می‌دهد. به عنوان مثال نزاع و اختلاف بین حضرت علی (ع) و معاویه، نزاع میان حق و باطل است و نمی‌توانیم در آن بی‌طرف باشیم. اما در دنیای امروز نزاع بین روسیه و آمریکا، نزاع بین دو باطل و فتنه است که باید از آن دوری کرد.
موضع مناسب در فتنه‌ها
موضع مناسبی که باید در مواقع فتنه اتخاذ کرد، این است که با هر دو طرف باطل مقابله کنیم. اگر این امر امکان‌پذیر نباشد، حداقل کاری که باید انجام دهیم این است که به هیچ یک از اطراف یاری نرسانیم؛ نه با دست و نه حتی با زبان.
در شروع هر نزاع و درگیری باید با فکر و تدبیر عمل کنیم و موضع مناسب بگیریم.
اسرائیلی‌ها در سال ۱۹۶۷ به جمع‌آوری کمک با عنوان «با هر یک دلار، یک مسلمان را از بین ببر»، اقدام کردند. آیا مسلمانان نمی‌توانند برای یاری اسلام با همدیگر متحد شوند و به یکدیگر یاری رسانند؟
حدود یک میلیارد مسلمان در سراسر جهان وجود دارند. اگر همه مسلمانان در برابر هم‌کیشان خود احساس مسئولیت کنند و هر فرد به سهم خود، هر چند اندک، کمک کند، می‌توانند در برابر جبهه باطل پیروز گردند. حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «از بخشش اندک شرم نكن، زيرا نوميد ساختن كسى اندک‌تر از آن است». بنابراین از هیچ کمکی نباید دریغ کرد حتی اگر اندک و ناچیز باشد.
مؤمن نباید به سبب برداشت اشتباه از کلام حضرت امیر (ع) در فتنه‌ها از مسئولیت خود شانه خالی کند.
نزاع میان بنی‌امیه و بنی‌عباس، درگیری میان دو باطل بود، اما ائمه علیهم‌السلام به مسئولیت خود عمل می‌کردند. امام صادق (ع) در همین دوران به آموزش و پرورش مردم پرداخت و بالغ بر چهار هزار نفر را تربیت کرد.
بنابراین همچون بچه شتر دو ساله بودن در فتنه‌ها مطلوب است، اما به این معنی نیست که دست بر روی دست بگذاریم و تنها به فکر نجات خود باشیم.
