مسئولیت‌پذیری، سنگر جامعه
قرآن‌کریم می‌فرماید: (وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ)؛ «باید از میان شما، جمعی دعوت به نیکی، و امر به معروف و نهی از منکر کنند! و آنها همان رستگارانند».
از مهم‌ترین مؤلفه‌ها و ارکان جامعه با فضیلت، تحمل مسئولیت است. این ویژگی همچون دژی محکم جامعه را از فروپاشی و سقوط حفظ می‌کند وهمانند ستونی است که برای رسیدن به کمال و پیشرفت باید بر آن تکیه زد.
خداوند در قرآن کریم به این امر اشاره می‌کند و می‌فرماید: (وَقِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْئُولُونَ)؛ «و بازداشتشان نماييد كه آنها مسؤولند»، پیامبر گرامی اسلام نیز می‌فرماید: «بدانيد كه همه شما مسئوليد و همه شما نسبت به زير دستانش بازخواست مى شود».
بنابراین برای دستیابی به جامعه‌ای با فضیلت و امتی خیرخواه باید روحیه مسدولیت‌پذیری را در جامعه پرورش دهیم؛ به طوری که هر فرد به مسؤولیت و وظایف خویش عمل کند.
از بارزترین مصادیق مسئولیت‌پذیری اجتماعی که باید در هر جامعه‌ای وجود داشته باشد مسئله‌ای است که آیه مبارکه سوره بقره بدان اشاره می‌کند: «باید از میان شما، جمعی دعوت به نیکی، و امر به معروف و نهی از منکر کنند! و آنها همان رستگارانند».
سه مصداق مهم مسئولیت اجتماعی در این آیه بیان می‌شود.
- دعوت به خیر
همه افراد جامعه باید همدیگر را دعوت به امر نیکو و عمل خیر کنند. حتی اگر خود قادر به انجام عمل خیر نیستند، دیگران را بدان تشویق کنند. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «آنكه مردم را به كار خير رهنمون باشد،همانند كسى است كه خود آن كار را انجام داده باشد».
و خیر و نیکی یعنی همبستگی اجتماعی، کمک به نیازمندان و فقرا، مراقبت از یتیمان و همکاری بین افراد جامعه.
از دیگر موارد خیر علم و حکمت‌آموزی است. در این باره قرآن‌کریم می‌فرماید: (يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا كَثِيرًا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ)؛ «[خدا] به هر كس كه بخواهد حكمت مى‌بخشد، و به هر كس حكمت داده شود، به يقين، خيرى فراوان داده شده است؛ و جز خردمندان، كسى پند نمى‌گيرد».
حضرت علی علیه السلام نیز می‌فرماید: «خير و خوبى اين نيست كه مال و فرزند زياد داشته باشى، بلكه خير اين است كه تو را دانش بسيار و بردبارى زياد باشد».
بنابراین علم یکی از مصادیق نیکی و خیر است و باید مورد توجه قرار بگیرد و افراد همدیگر را به کسب علم دعوت و یاری کنند.
کسی که مانع کسب علم شود در واقع دعوت‌کننده به شر است. چرا که جهالت منجر به شرارت می‌شود. - امر به معروف
امر به معروف یعنی امر به طاعت خداوند، احسان به دیگران، احسان به والدین، همکاری، صداقت، امانت‌داری، کسب روزی حلال و … - نهی از منکر
منکر هر چیزی است که مخالف معروف باشد. باید مخالفت خود را با امر منکر نشان داد. منکراتی همچون عصیان از احکام الهی، دروغ، خیانت، فساد، دزدی، زنا و دیگر مفاسد اخلاقی و اجتماعی.
اگر خواهان جامعه‌ای سالم، صالح و زندگی کریمانه هستیم باید مسئولیت‌پذیری را در جامعه تقویت کنیم. چرا که فقدان این امر مهم عواقب وخیم و جبران‌ناپذیری به همراه دارد. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «تأكيد مى‌كنم كه شما بايد امر به معروف و نهى از منكر كنيد، و گرنه بدترين‌هاى شما بر شما گماشته مى‌شوند و در چنين شرايطى نيكان شما دعا مى‌كنند و مستجاب نمى‌شود»، امام صادق (ع) نیز می‌فرماید: «امر به معروف و نهى از منكر دو خوى از خوهاى خداوند عزوجل هستند. هر كه آنها را يارى دهد خداوند عزتش بخشد و هر كه تنهايشان گذارد خداوند عزوجل او را تنها گذارد».
