قرآن‌کریم می‌فرماید: (لَمْ يَكُنْ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ مُنفَكِّينَ حَتَّى تَأْتِيَهُمْ الْبَيِّنَةُ رَسُولٌ مِنْ اللَّهِ يَتْلُوا صُحُفاً مُطَهَّرَةً فِيهَا كُتُبٌ قَيِّمَةٌ)؛ «كافران اهل كتاب و مشركان، دست‌بردار نبودند تا دليلى آشكار بر ايشان آيد. فرستاده‌اى از جانب خدا كه [بر آنان] صحيفه‌هايى پاک را تلاوت كند، كه در آنها نوشته‌هاى استوار است».
دو محور اساسی در سوره بینه وجود دارد:
محور اول: با وجود اینکه انسان از فطرت ایمانی و عقل و اخلاق حسنه برخوردار است؛ (لَقَدْ خَلَقْنَا الإِنسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ)؛ «که ما انسان را در بهترین صورت و نظام آفریدیم»، اما در طول زندگی خود با طوفان‌های سهمگینی از انحراف و غلبه شهوت و نیز عوامل خارجی همچون وسوسه‌های شیطانی مواجه می‌شود. بنابراین بدون توفیق الهی و هدایت آسمانی نمی‌تواند در مسیر مستقیم حرکت کند. علی‌رغم اینکه خداوند صد و بیست و چهار هزار پیامبر و صدها پیام برای بشر فرستاده است، باز شاهدیم که بشر دچار انحراف می‌گردد. چرا که طبیعت بشر اینطور است.
انسان شدیدا نیازمند وحی است. کسانی که ادعا می‌کنند عقل به تنهایی کافی است و انسان بدون وحی و دین می‌تواند مسیر حق را بپیماید، دچار خطایی بزرگ هستند. رفتار این افراد در طول تاریخ این موضوع را ثابت می‌کند. این افراد حتی با یکدیگر که هم‌عقیده هستند اختلاف پیدا می‌کنند. (كُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَهَا)؛ «هر زمان که گروهی وارد می‌شوند، گروه دیگر را لعن می‌کنند». این نشان می‌دهد که عقل به تنهایی کافی نیست. از سویی دیگر هر عمل نیک و خیری می‌بینیم، اعم از تعاون، احسان، پرهیزکاری و … ریشه در تعالیم دین و پیامبران دارد. پیامبران و اولیای صالح خداوند تنها کسانی هستند که حتی مخالفان نیز به اخلاق حسنه آنها اذعان دارند.
محور دوم: برترین خلق خداوند چه کسانی هستند؟ بدترین آنها که هستند؟
خداوند در این سوره مبارکه برترین انسان ها را معرفی می‌کند و می‌فرماید: (إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُوْلَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ)؛ «کسانی که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، بهترین مخلوقات خدایند». بنابراین برای اینکه جزء بهترین مخلوقات خداوند شویم باید از اهل ایمان و عمل صالح باشیم.
نیاز به وجود رسول
(لَمْ يَكُنْ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ مُنفَكِّينَ)؛ «كافران اهل كتاب و مشركان، دست‌بردار نبودند». به این معنی که کافران راه و روش خود را رها نمی‌کنند. (حَتَّى تَأْتِيَهُمْ الْبَيِّنَةُ)؛ «تا دليلى آشكار بر ايشان آيد». دلیل آشکار یعنی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم (رَسُولٌ مِنْ اللَّهِ). کتاب به تنهایی کافی نیست چون قدرت اجرای احکام را ندارد و باید شخصی باشد که مردم را به حقایقی که در کتاب آسمانی آمده رهنمون سازد.
پیامبر گرامی اسلام (ص) شب و روز برای هدایت امت تلاش می‌کرد و در این راه بسیار آزار دید. ایشان می‌فرماید: «هیچ پیامبری به اندازه من مورد آزار و اذیت قرار نگرفت».
قبایل عرب پیش از اسلام همواره در حال جنگ و نزاع بودند. حضرت علی علیه السلام در وصف قبایل عرب پیش از اسلام می‌فرماید: «و شما ای جماعت عرب پیش از آن (رسالت پیامبر) بدترین آیین را داشتید و در بدترین جاها به سر می‌بردید، در زمین‌های سنگلاخ و ناهمواری می‌زیستید، با مارهای سخت همخانه بودید، آبی تیره و ناگوارمی‌نوشیدید، طعامی درشت و خشن می‌خوردید، خون یکدیگر را می‌ریختید، از خویش و پیوند بریده بودید؛ بتان در میان شما بر پا بودند و خود غرق در گناه بودید».
(يَتْلُوا صُحُفاً مُطَهَّرَةً)؛ «صحيفه‌هايى پاک را تلاوت می‌كند». مقصود از پاک عاری از تعصب و خشونت و قومیت‌گرایی است. یعنی صحیفه‌هایی که از هر گونه بدی پاک است.
(فِيهَا كُتُبٌ قَيِّمَةٌ)؛ «كه در آنها نوشته‌هاى استوار است». نوشته‌هایی که حاوی نقشه راهی برای صراط مستقیم و راه‌حلی برای برون رفت از بحران‌ها و چالش‌هاست. کتاب آسمانی تنها راه علاج مشکلات بشریت و بازگرداندن آنها به انسانیت است و شخص پیامبر نیز تنها کسی است که قدرت اجرا و عملی کردن دستورات این کتاب را دارد. او مظهر تمام بصیرت‌های آسمانی است.
برگرفته از دروس تدبر آیت الله مدرسی
