از شکرگزاری زیبایی‌های زندگی غافل می‌شویم و در هنگام سختی و مصیبت بی‌تاب می‌گردیم.
این طبیعت و فطرتی است که خداوند انسان را بر اساس آن آفرید. قرآن کریم می‌فرماید: (إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً * وَإِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعاً)؛ «چون صدمه‌اى به او رسد عجز و لابه كند. و چون خيرى به او رسد بخل ورزد». (سوره معارج، ۲۱-۲۰)
در واقع فراز و نشیب‌ها هستند که به زندگی زیبایی می‌بخشند. اگر سیاهی نبود، سفیدی هرگز به چشم نمی‌آمد و اگر سختی نبود، آسایش معنایی نداشت. بنابراین تداوم حیات به همین فراز و فرودهاست که در نهایت به آن معنا می‌بخشند.
در اینجا می‌خواهیم درباره صبر، یکی از زیباترین ارزش‌های انسانی که به انسان نیروی تداوم زندگی را با وجود تمام سختی‌ها می‌بخشد، سخن بگوییم. و تأکید کنیم که بدون صبر انسان توازن و تعادل خویش را از دست می‌دهد. همچنین به برخی راه‌های دستیابی به صبر و شکیبایی اشاره‌ای مختصر کنیم.
حال باید دید به چه کسی صبور و شکیبا گفته می‌شود. انسان صبور فردی است که توانایی تحمل شرایط سخت را دارد، در برابر سختی‌ها مقاوم است و برای رسیدن به هدف خود با روحیه بالا و بدون دلسردی تلاش می‌کند.
صبر از دیدگاه روانشناسی
از دیدگاه روانشناسی صبر به معنی انتخاب و اتخاذ تصمیم در مواجهه با مشکلاتی است که در کوتاه مدت پاداش کمی دارند اما در بلند مدت پاداشی ارزشمندتر دارا هستند. البته اکثر افراد به پاداش کم و نتیجه ناچیز در عرض مدت کوتاه تمایل بیشتری دارند در حالی که نتایج عالی در بلند مدت حاصل می‌شوند. این تمایل در حیوانات نیز همین‌گونه است.
در بیشتر اوقات افراد برای مسائل کم‌اهمیت دچار تشویش و نگرانی می‌شوند. وقتی اجازه می‌دهیم که نگرانی بر ما چیره شود، در واقع خود را در معرض شکست و ناکامی قرار داده‌ایم. بیشتر مشکلات ما به سبب فقدان صبر در نتیجه همین نگرانی‌هاست. البته اغلب دلایل موجهه برای نگرانی خود می‌تراشیم و مشکلات را بزرگ‌تر از آنچه هستند، در نظر می‌گیریم و در نهایت در برابرشان تسلیم می‌گردیم. در نتیجه به سلامی روانی خود آسیب می‌زنیم و در نهایت سلامتی جسمی خود را نیز تهدید می‌کنیم.
بزرگ‌ترین ترس ما در زندگی، عدم دستیابی به ثروت و رفاه کافی و ترس از ناتوانی اداره امور زندگی است. همچنین ترس از دست دادن سلامتی اغلب باعث ایجاد نگرانی و تشویش ماست. همین ترس‌ها خود تهدیدی برای سلامتی روح و روان هستند که در نهایت قدرت استقامت در برابر مشکلات را از انسان می‌گیرند.
الگوهای صبر
به عنوان یک مسلمان باید پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و اهل‌بیت علیهم السلام را الگو و اسوه خود قرار دهیم. این بزرگواران در طول زندگی مبارک خویش با انواع و اقسام لایا و مشکلات مواجه بودند و در برابر همه آنها صبر و استقامت کردند. صبر و شکیبایی پیامبر (ص)، جضرت علی علیه السلام، فرزندان برومندشان و تک تک اهل‌بیت عصمت و طهارت بی‌همانند است. ایشان با وجود سختی‌ها، رسالت خود را به بهترین وجه به سرانجام رساندند و برای این صبر و استقامت خود به مقامی والا نزد خداوند متعال دست یافتند.
صبر و درمان اضطراب
برای اینکه صبر بر اضطراب آزاردهنده زندگی انسان تسلط پیدا کند، لازم است:
۱- تمرکز بر نقاط قوت خود و باور به توانایی‌های خود در مواجهه با زندگی؛ خداوند انسان را آفرید و بدو قدرت بهشید که با اتکا به خویشتن، نیازهای خود را برآورده سازد.
۲- ایمان به خداوند متعال و به این حقیقت که او جز از برای حکمت چیزی را به او نبخشید و از او دریغ نکرد، بنابراین نباید ناامید گشت؛ بلکه با داشتن صبر در راستای تحقق خواسته‌های خود تلاش کنیم.
۳- دستیابی به این آگاهی که صبر، پاداشی بزرگ دارد. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: (وَلَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِلصَّابِرِينَ)؛ «و اگر صبر كنيد البته آن براى شكيبايان بهتر است». و نیز (وَمَا يُلَقَّاهَا إِلا الَّذِينَ صَبَرُوا وَمَا يُلَقَّاهَا إِلا ذُو حَظٍّ عَظِيمٍ)؛ «و اين خصلت را جز كسانى كه شكيبا بوده‌اند نمى‌يابند، و آن را جز صاحب بهره‌اى بزرگ، نخواهد يافت». همچنین (وَمَا يُلَقَّاهَا إِلا الَّذِينَ صَبَرُوا وَمَا يُلَقَّاهَا إِلا ذُو حَظٍّ عَظِيمٍ)؛ «شكيبايان و راستگويان و فرمانبرداران و انفاق‌كنندگان و آمرزش‌خواهان در سحرگاهان».
۴- انسان می تواند زندگی خود را تغییر دهد بدون اینکه زیر بار تردید و ترس بیفتد. آلفرد آدلر، بنیانگذار مکتب روانشناسی فردی می‌گوید: « با وجود تردید برخی به توانایی انسان در تبدیل موقعیت‌های دردناک به شرایط سازنده، اما او می‌تواند با نیروی خویش نکات منفی را به مثبت تبدیل کند و احساس کند موجودی شگفت‌آور و بزرگ است».
