صحبت درباره شیوه و روش تدریس، در واقع بحثی است در رابطه با ابزار مهمی که از طریق آن معلم می‌تواند دانش، مفاهیم و محتوای کتب درسی مختلف را به فراگیران منتقل کند. از این رو روش تدریس عامل مهمی است که از سویی بر برنامه درسی و از سوی دیگر بر موفقیت معلم تأثیر گذار است.
پیش از سخن گفتن درباره این تأثیر و برای درک مفهوم روش تدریس و اهمیت علمی آن، مقصود و منظور از «روش تدریس» را بیان می‌کنیم. روش تدریس عبارت است از هر گونه فعالیتی که معلم با هدف آموزش افراد فراگیر و ایجاد تغییر در رفتار آنها در جهت دستیابی به اهداف رفتاری قابل مشاهده، برنامه‌ریزی و اجرا می‌کند.
روش‌های تدریس و آموزش، کلیه اقداماتی است که معلم و فراگیر در داخل و خارج از کلاس با هدف کسب تجربه انجام می‌دهند. یا اقدامات و فعالیت‌هایی که معلم برای کمک به فراگیران در جهت دستیابی به اهداف خود انجام می‌دهد. فعالیت‌هایی همچون برنامه‌ریزی برای یک پروژه، مطرح کردن یک معضل و بحث و گفتگو در مورد آن یا طرح پرسش درباره موضوعات مختلف و یا استفاده از ابزارهای مختلف برای انتقال دانش و مفاهیم در طول فرایند تدریس.
با توجه به اینکه روش تدریس یک روش ثابت و خاص نیست بلکه انواع مختلفی دارد و به موضوع درس و رده‌بندی سنی فراگیران و همچنین صلاحدید معلم بستگی دارد. علاوه بر اینها فضای آموزشی و امکانات آن نیز در انتخاب روش تدریس مؤثر است. بنابراین روش‌های تدریس داراری ویژگی‌های متعددی همانند تناسب روش‌ها با ماهیت مطالب درسی، اهداف آن، توانایی ذهنی فراگیران و نوع نیاز و گرایش‌های آنان، هستند. به همین ترتیب، کارایی و موفقیت هر روش آموزشی در پرتو فعالیت‌های آن با ایجاد یادگیری مورد نیاز برای فراگیران تعیین می‌شود. و نشان می‌دهد که انتخاب روش انتقال و آموزش مفاهیم نیاز به دقت و بررسی دارد. از این رو متخصصان امر تعلیم و آموزش توجه به چند نکته را ضروری می‌دانند.
۱- اهداف درس: روش تدریس به کار گرفته شده ابزاری در دست معلم برای تحقق اهداف درس مورد نظر است. مثلا اگر هدف از درسِ جغرافیا دانستن اطلاعات خاصی در مورد آب و هوای اروپا در زمستان و تابستان است روش تدریس آن با روش معلم دیگری که در این درس قصد دارد آب و هوای اروپا را با قاره آسیا مقایسه کند، یا به نتیجه‌گیری یا کلی‌گویی بپردازد، متفاوت خواهد بود.
بنابراین ضروری است که هدف درس مشخص شود و بر اساس همان هدف برنامه‌ریزی صورت پذیرد. این نکته نشان می‌دهد که معلمِ موفق تنها به یک روش پایبند نیست بلکه روش‌های مختلفی برای کار خود طرح و اجرا می‌کند.
۲- سطح فراگیران: گاهی یک روش برای مقطع سنی دبستان بسیار مناسب است اما در مقاطع بالاتر بدون ثمر خواهد بود. حتی گاهی یک روش برای تمامی فراگیران در یک مقطع واحد نیز مناسب نباشد. هر فرد بنا به سطح درک و میزان فراگیری خود نیاز به روشی متفاوت دارد.
برنامه‌ریزیدرسی: روش تدریس معلم در فرایند آموزش به برنامه ریزی درسی بستگی دارد. به صورتی که برای هر درس برنامه‌ریزی دقیق صورت بگیرد و به مشکلات و موانع به خوبی توجه شود. مثلا برخی دروس نیازمند حل مسأله به روش علمی است و برخی دیگر فقط نیاز به روخوانی دارند.
فناوری‌ها و وسایل کمک آموزشی:غالباً فقدان فناوری نوین و وسایل کمک آموزشی و عدم تنوع آنها در مدرسه مانع استفاده از یک روش آموزشی خاص می‌شود، بنابراین معلم خود را مجبور به پیروی از روش تدریسی می‌بیند که نیازی به فناوری و وسایل آموزشی ندارد و این امر منجر به اختلال در امر آموزش می‌شود. در نتیجه در روش تدریس معلم اختلال ایجاد می‌شود و اشتیاق او به تدریس و آموزش دچار آسیب می‌شود.
تأثیر وسایل کمک آموزشی بر انتخاب روش تدریس، اهمیت آنها را نشان می‌دهد.
می‌توانیم تأثیر روش‌های آموزشی را در رابطه با برنامه درسی با نشان دادن کیفیت آنها آشکار کنیم که این امر مستلزم:
اول: پرهیز از حفظ کردن و از بر شدن مطالب؛ زیرا این نوع یادگیری پایین‌ترین و بی‌کیفیت‌ترین نوع آموزش است.
دوم: تشویق فراگیران به یادگیری با ایجاد انگیزه در آنان در جهت مشارکت فعال در فرایند تدریس.
سوم: ایجاد تعامل مثبت بین معلم و دانش‌آموز، بین دانش‌آموزان و برنامه درسی و بین خودشان، به طوری که دانش‌آموزان در کانون توجه قرار گیرند.
چهارم: ایجاد انگیزه برای به کارگیری دانش و مهارت و بهره‌مندی از آن در موقعیت‌های جدید.
پنجم: تشویق خودآموزی و ایجاد تمایل دانش آموزان به تکیه بر خود در امر یادگیری.
ششم: استفاده صحیح از زمان و صرفه‌جویی در تلاش و هزینه.
هفتم: به کارگیری فناوری‌های نوین آموزشی و بهره‌مندی از آنها در آموزش با کیفیت.
شناخت تأثیر روش‌های تدریس در موفقیت معلم با شناخت نقش و اهمیت روش‌های او در فرآیند آموزشی امکان‌پذیر است. گفتیم که انتقال دانش و اطلاعات تنها با دید جامع و کامل به فرد تحت تعلیم و همچنین شناخت ماهیت موضوع مورد تعلیم، صورت می‌گیرد. در روش‌های آموزشی نوین بر در نظر گرفتن تفاوت‌های فردی فراگیران نیز تأکید شده است.
همچنین تشویق فراگیران به آموزش و ایجاد تنوع در فرایند یادگیری از یکنواختی جلوگیری می‌کند و این فرایند را سرعت می‌بخشد. این تنوع روش‌های آموزشی را به دو نوع سنتی و نوین تقسیم می‌کند.
علی‌رغم اهمیت موضوع و پیشرفت وسایل کمک آموزشی اما تا کنون در مدارس، توجه کافی و کامل به روش‌های مختلف آموزشی داده نشده است و هنوز برخی تنها به حفظ کردن و روخوانی از روی کتاب‌های درسی می‌پردازند. برخی دیگر بر این باورند که اگر معلم به محتوای درس اشراف کامل داشته باشد کافی است. در صورتی که داشتن اطلاعات و دانش با توانایی انتقال این دانش متفاوت است.
از این رو معلمان و متخصصان امر آموزش باید با انواع روش‌های آموزشی و انتقال دانش آشنا شوند تا بتوانند در فرایند تعلیم موفق شوند.
