انعطاف‌پذیری به معنی قدرت سازگار شدن با شرایط مختلف است. شرایطی که با میل، خواسته، رفتار و موقعیت فرد متفاوت باشد.
همچنین انعطاف‌پذیری به معنی توانایی فرد در تحمل فشار و سختی بدون ایجاد آسیب روانی است. گاهی برخی از فشارها و چالش‌های زندگی در دراز مدت مشکلات روحی همچون افسردگی به وجود می‌آورد؛ اینجاست که اهمیت انعطاف‌پذیری آشکار می‌شود.
خداوند هر موجودی را با الگویی متفاوت آفریده است تا هر مخلوق به شیوه خاص خود در تکامل و استمرار حیات سهیم باشد. این تفاوت باعث آبادانی و توسعه است. بنابراین با داشتن انعطاف و قدرت سازگاری باید تلاش کنیم که تفاوت‌ها را بپذیریم و با آنها همزیستی بیابیم.
همه ما برای زندگی توأم با صلح و شادمانی به مهارت انعطاف‌پذیری نیازمندیم. چرا که بدون این مهارت به انسان‌هایی دوست‌نداشتنی و تنها تبدیل می‌شویم. زیرا یافتن افرادی بدون تفاوت و اختلاف فکر و اندیشه تقریبا امری ناممکن است.
حال این سؤال مطرح می‌شود که انعطاف‌پذیری به معنی کوتاه آمدن و عقب‌نشینی است؟
به هیچ عنوان؛ انعطاف‌پذیری، عقب‌نشینی از اصول و تساهل در امور حرام نیست. حتی به معنی تغییر رویکرد نیز نیست، چرا که انعطاف‌پذیری با انحراف از اصول و عقاید متفاوت است.
شرایطی که در آن انعطاف‌پذیری لازم است
۱- سطح شخصی
برای تحقق هدف‌ها در زندگی انعطاف‌پذیری ضروری است. اگر به هدف خود نائل شدیم که بسیار خوب و اگر نه، آن را یک تجربه مفید در نظر بگیریم. کمبودها را بشناسیم و علل شکست را تحلیل کنیم. از تجربیات دیگران درس بگیریم و با یک بار شکست دست از تلاش نکشیم.
۲- زندگی مشترک
هر چقدر بین افکار و نظرات زوجین تشابه وجود داشته باشد، اما در هر حال هیچ دو انسانی شبیه هم نیستند و اختلاف نظر همیشه وجود دارد. هر کدام از زوجین باید تفاوت‌های طرف مقابل را پذیرفته و به آنها احترام بگذارد و آزادی طرف مقابل را سلب نکند. گاهی رفتار یکی از طرفین کاملا بر خلاف میل طرف مقابل است، در اینجا نقش انعطاف‌پذیری در حفظ احترام به خواسته یکدیگر آشکار می‌گردد. احترام گذاردن و پذیرفتن تفاوت یکدیگر در حفظ رابطه بسیار مؤثر است و باعث تغییر تدریجی طرفین در راستای میل و خواسته همدیگر به دور از تنش می‌شود.
۳- محل کار
داشتن انعطاف‌پذیری در محل کار، توانایی سازگاری با همکاران را در فرد ایجاد می‌کند.
مدیر شما ممکن است مستبد یا ایرادگیر باشد و یا همکاران فرصت‌طلب باشند و از محبت شما سوء‌استفاده کنند؛ در اینجا نقش انعطاف‌پذیری به وسیله ابراز انتقاد از رفتارهای منفی و تلاش برای تغییر تدریجی آنها، آشکار می‌گردد.
۴- روابط عمومی
محبوب‌ترین افراد نزد مردم کسانی هستند که بتوانند خود را با محیط و دیگران سازگار کنند. چنین افرادی توانایی آشکار کردن ویژگی‌های مشترک و ایجاد تعامل سازنده با دیگران را دارند و با هوشیاری تفاوت‌ها را پنهان کنند. به طور معمول مردم بیشتر جذب کسی می‌شوند که شبیه خودشان باشد. این مهارت باعث می‌شود که فرد محور اصلی در همه گروه‌ها باشد.
ایجاد انعطاف‌پذیری روانی
انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری روانی از چند راه قابل دستیابی است:
۱- ایجاد شبکه‌ای از روابط اجتماعی حمایتی
ایجاد رابطه مناسب با خانواده و دوستان درجلب و دستیابی به حمایت آنها در شرایط مختلف کمک‌کننده است.
۲- فعالیت‌های مختلف اجتماعی همچون داوطلب شدن در سازمان‌ها و مؤسسه‌های خیریه، انعطاف‌پذیری را تقویت می‌کند.
۳- به بحران‌ها به عنوان یک جریان بی پایان از مشکلات و چالش‌ها نگاه نکنیم.
برخی از بحران‌ها و سختی‌ها قابل کنترل است و دارای راه‌حل هستند، اما برخی دیگر از کنترل ما خارج هستند؛ در اینجا با چشم‌پوشی و شکیبایی توانایی تاب‌آوری در برابر آنها را خواهیم داشت.
تغییر و تحول، سنت زندگی
بسیاری از تغییرها همراه با مشکل و فشار روانی است، از این رو پذیرفتن این اصل که تغییر و تحول لازمه زندگی است باعث انعطاف‌پذیری می‌شود. هدف‌هایی که در زندگی خود دنبال می کنیم به تقویت مهارت انعطاف‌پذیری ما کمک می‌کند. تعیین هدف و انگیزه دستیابی به آن، علاوه بر تقویت انعطاف‌پذیری، اعتماد به نفس را نیز افزایش می‌دهد.
ویژگی افراد انعطاف‌پذیر
وقوع بحران ها و مشکلات به ما کمک می کند در مورد خود و دیدگاهمان به زندگی بیشتر بدانیم . سختی‌ها نقطه عطفی در زندگی افراد انسان است که گاه زندگی او را کاملا متحول می‌سازد.
افرادی که از انعطاف‌پذیری بهره‌مند هستند، چند ویژگی مهم دارند:
- توانایی پشت سر گذاشتن فشارها و چالش‌های مختلف به صورت کلی و بازگشت سریع به وضعیت طبیعی
- عقیده دارند که «همواره راه‌حلی وجود دارد».
- به مشکلات به دید فرصت می‌نگرند.
- قدرت استقامت در برابر موقعیت‌ها و شرایط سخت
- اصول و ارزش‌هایی دارند که باعث می‌شوند شرایط قابل کنترل را از شرایط و مقعیت‌های خارج از کنترل خود را تشخیص دهند.
- دارای روابط اجتماعی حمایت‌کننده هستند.
- موقعیت‌هایی را که می‌خواهند با آنها درگیر شوند، انتخاب می‌کنند. «آنها مجبور نیستند با همه چیز در زندگی خود تعامل داشته باشند».
- محدوده امن گسترده‌ای دارند.
در خاتمه باید بگوییم اگر می‌خواهیم فردی تأثیرگذار باشیم، باید انعطاف‌پذیری داشته باشیم و خودرأیی و سرسختی را کنار بگذاریم. جامعه بیشتر جذب افراد نرم‌خو و منعطف می‌شود.
