(وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ)؛ « با بی‌اعتنایی از مردم روی مگردان، و مغرورانه بر زمین راه مرو که خداوند هیچ متکبّر مغروری را دوست ندارد». (لقمان، ۱۸)
تکبر یک بیماری و ویژگی شیطانی است که روح انسان را درگیر می‌کند و باعث بروز مشکلات بسیاری می‌شود. از این رو قرآن کریم مردم را این بیماری خطرناک و اخلاق ناشایست بر حذر می‌دارد و توصیه می‌کند که این ویژگی را درمان کرده و از خود دور سازیم.
حال باید دید چه عاملی باعث ایجاد تکبر و غرور می‌شود و چه آثاری بر جای می‌گذارد.
تکبر از خودپسندی سرچشمه می‌گیرد. خودپسندی، خود ناشی از ضعف و کمبودهای درونی است. هنگامی که فرد از درون احساس کمبود و حقارت می‌کند، با تکبر و فخرفروشی از خود ظاهری می‌سازد تا کمبودهای درونی خویش را پنهان سازد.
امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «هيچ مردى تكبّر يا گردن‌کشی نكرد، مگر به سبب احساس خوارى و حقارتی كه در خود يافت». همچنین در فرازی دیگر می‌فرماید: «هیچ‌کس نیست که تکبّر ورزد، مگر بر اثر خوارى و حقارتى که در خود مى‌بیند».
بنابراین تکبر و خودپسندی ناشی از عقده‌ها و حقارت‌های درونی است که باید درمان شوند چرا که اثرات مخربی بر فرد و جامعه می‌گذارند. از جمله این اثرات مخرب، بازداشتن فرد از اصلاح خود و پیشرفت است. انسان متکبر گوشه‌گیر و تنها می‌شود چون کسی غیر از خود را قبول ندارد.
سخن و نصیحت دیگران را نمی‌پذیرد چون فکر می‌کند همه به دنبال فریب او هستند. ترس خدشه‌دار شدن غرور و کبریا، او را نسبت به همه چیز محتاط می‌کند.
آیه کریمه می‌فرماید: «با بی‌اعتنایی از مردم روی مگردان»، روی‌گردانی از مردم به این علت است که فرد خود را برتر و بهتر از دیگران می‌پندارد. برای نظر و دیدگاه دیگران اهمیتی قائل نیست، چون فکر می‌کند از آن‌ها بیشتر می‌داند. در نتیجه از فرط تکبر و خودپسندی به آسیب‌هایی که به سبب دوری از دیگران به او وارد می‌گردد، غافل می‌شود.
تکبر از صفات ناپسندی است که خداوند از آن و از صاحب آن بیزار است. می‌فرماید: «خداوند هیچ متکبّر مغروری را دوست ندارد».
علاوه بر نکاتی که گفته شد، تکبر مانع شناخت نشانه‌ها و آیات الهی می‌شود، انسان را از راه راست دور می‌سازد و فرد را دچار گمراهی می‌کند. خداوند می‌فرماید: (سَأَصْرِفُ عَنْ آيَاتِيَ الَّذِينَ يَتَكَبَّرُونَ فِي الأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَإِن يَرَوْاْ كُلَّ آيَةٍ لاَّ يُؤْمِنُواْ بِهَا وَإِن يَرَوْاْ سَبِيلَ الرُّشْدِ لاَ يَتَّخِذُوهُ سَبِيلاً وَإِن يَرَوْاْ سَبِيلَ الْغَيِّ يَتَّخِذُوهُ سَبِيلاً ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا وَكَانُواْ عَنْهَا غَافِلِينَ)؛ «به زودى كسانى را كه در زمين، به ناحق تكبّر مى‌ورزند، از آياتم رويگردان سازم [به طورى كه] اگر هر نشانه‌اى را [از قدرت من] بنگرند، بدان ايمان نياورند، و اگر راه صواب را ببينند آن را برنگزينند، و اگر راه گمراهى را ببينند آن را راه خود قرار دهند. اين بدان سبب است كه آنان آيات ما را دروغ انگاشته و غفلت ورزيدند». (اعراف، ۱۴۶)
علاوه بر اینکه تکبر به سبب سلب حقوق معنوی از دیگران باعث ظلم می‌شود، همچنین باعث سلب حقوق مادی نیز می‌شود که این نیز در نوع خود ظلمی دیگر است. ظلم کردن عاقبتی جز دوزخ ندارد؛ از این رو تکبر انسان را به آتش جهنم رهسپار می‌کند. چنانکه قرآن کریم می‌فرماید: (قِيلَ ادْخُلُوا أَبْوَابَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا فَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ)؛ «به آنان گفته می‌شود: از درهای جهنّم وارد شوید، جاودانه در آن بمانید؛ چه بد جایگاهی است جایگاه متکبّران!». (زمر، ۷۲)
بنابراین باید تلاش کنیم خود را از این صفت زشت و بیماری خطرناک که شخصیت انسانی را نابود می‌سازد، رهایی یابیم و با به کار بستن آیات قرآن کریم که در پی تعالی اخلاق و کردار انسان است، خود را از صفات ناپسند و اخلاق ناشایست پاک کنیم.
