(أَفَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَ اللَّهِ كَمَنْ بَاءَ بِسَخَطٍ مِنَ اللَّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ)؛ «آیا کسی که از رضای خدا پیروی کرده، همانند کسی است که به خشم و غضب خدا بازگشته؟! و جایگاه او جهنم، و پایان کار او بسیار بد است».
خداوند ویژگی تقلید و پیرویکردن را در وجود بشر به صورت فطری قرار داده است تا به این وسیله امور خود را سامان داده و با هم متحد شوند. هر گروه و مجموعهای برای خود رهبر و پیشوایی برمیگزیند و از او پیروی میکند. اما مشکل زمانی آغاز میشود که تقلید کورکورانه جای پیروی آگاهانه را میگیرد.
تقلید کورکورانه چیست؟
(وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا أَلْفَيْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ شَيْئًا وَلَا يَهْتَدُونَ)؛ «و هنگامی که به آنها گفته شود: (از آنچه خدا نازل کرده است، پیروی کنید!) میگویند: (نه، ما از آنچه پدران خود را بر آن یافتیم، پیروی مینماییم). آیا اگر پدران آنها، چیزی نمیفهمیدند و هدایت نیافتند (باز از آنها پیروی خواهند کرد)».
هنگامی که دستورات شخصی را بدون در نظر گرفتن عواقب آن اجرا کنیم، یا از فردی بر اساس ظاهر، ثروت و یا موقعیت او پیروی کنیم، و یا به تقلید از اکثریت پیرو شخصی شویم، در واقع دچار تقلید کورکورانه گشتهایم. تقلید کورکورانه یعنی از روی ناآگاهی و بدون فکر کردن به عواقب از شخص یا گروهی پیروی کنیم.
پیروی کردن ناآگاهانه و تقلید کورکورانه، دنیا و آخرت انسان را نابود میکند. با مطالعه تاریخ نمونههای بسیاری را مشاهده میکنیم. امتهای که با برگزیدن رهبر نامناسب و پیروی از او هلاک شدند. تا به امروز امت اسلامی به دلیل رویگردانی مردم از رهبری ربانی و پیروی از هوای نفس و شیطان در رنج و عذاب است. مردمی که در روز غدیر با جانشین بر حق پیامبر اکرم (ص) بیعت کردند، اما به محض رحلت ایشان بیعت خود را شکستند.
قرآنکریم میفرماید: (اتَّبِعُوا مَنْ لَا يَسْأَلُكُمْ أَجْرًا وَهُمْ مُهْتَدُونَ)؛ «از کسانی پیروی کنید که از شما مزدی نمیخواهند و خود هدایت یافتهاند».
هنگامی که انسان بخواهد از شخصی پیروی کند باید تمام ابعاد و ویژگیهای شخصیت او را در نظر بگیرد. اخلاق والا همچون صداقت، شجاعت، وفای به عهد و… در رأس امور قرار دارد. پیروی از هوای نفس و شهوات جز نابودی در پی ندارد.
اگر برای خود الگو برمیگزینیم، باید از درستی و راستی و میزان ارتباط او با ارزشها و اصول دینی مطمئن شویم.
البته از پیروی بیچون و چرا باید بر حذر بود. از این رو همواره باید در نظر داشته باشیم که انسان و ویژگیهای او تغییر پیدا میکند و انحراف هیچ شخصی دور از انتظار نیست. پس تقلید و پیروی کورکورانه در هیچ شرایطی پسندیده نیست.