بسیاری از مردم نگران این هستند که آیا توبه آنها پذیرفته شده است؟ و آیا پس از توبه از گناهان، مشمول مغفرت الهی خواهند شد؟ و یا در آخرت برای اعمال صالح پیش از توبه و پس از آن، پاداش خواهند گرفت؟
این سؤالات دغدغه‌ی بسیاری از افراد است. زیرا نگرانی از گناهان و اعمالی که از روی جهالت و غفلت انجام داده‌اند، همواره وجود دارد و دوست دارند بدانند آیا مشمول مغفرت الهی هستند؟
(إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ، وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ، وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ، وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا)؛ «به یقین، مردان مسلمان و زنان مسلمان، مردان با ایمان و زنان با ایمان، مردان مطیع فرمان خدا و زنان مطیع فرمان خدا، مردان راستگو و زنان راستگو، مردان صابر و شکیبا و زنان صابر و شکیبا، مردان با خشوع و زنان با خشوع، مردان انفاق‌کننده و زنان انفاق‌کننده، مردان روزه‌دار و زنان روزه‌دار، مردان پاکدامن و زنان پاکدامن و مردانی که بسیار به یاد خدا هستند و زنانی که بسیار یاد خدا می‌کنند، خداوند برای همه آنان مغفرت و پاداش عظیمی فراهم ساخته است». (احزاب، 35)
پاسخ تمام این دغدغه‌ها و نگرانی‌ها در این آیه آمده است. خداوند متعال در انتهای آیه می‌فرماید: (أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا)؛ «خداوند برای همه آنان مغفرت و پاداش عظیمی فراهم ساخته است»، اما اینها چه کسانی هستند؟ آیا این مغفرت و پاداش عظیم شامل حال ما نیز می‌شود؟ و چگونه در زمره کسانی باشیم که خداوند برای آنان مغفرت و پاداش عظیم در نظر گرفته است؟
مجموعه‌ای از صفات افرادی که شامل مغفرت الهی و پاداش عظیم او هستند، در این آیه ذکر شده است. با در نظر گرفتن تمامی این صفات؛ به این بصیرت مهم دست می‌یابیم: کسی که در مسیر درستی و راستی گام بردارد، به اصول اساسی و نقشه راهی که دین برای انسان رسم کرده، پایبند باشد؛ اگر گناهی نیز از او سر بزند (انسان معصوم از خطا نیست)، خداوند او را مورد مغفرت قرار می‌دهد و پاداشی عظیم به او عطا می‌کند.
این صفات اساسی عبارتند از:
۱- (إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ). مسلمان باشد به این معنی که تسلیم امر الهی باشد. یگانگی خداوند را تصدیق و از او اعلام اطاعت کند.
۲- (وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ). ایمان در درجه بالاتری از اسلام قرار دارد. مسلمان کسی است که در ظاهر و به زبان پیروی خود از دین را نشان دهد و احکام ظاهری اسلام بر او منطبق باشد. اما مؤمن کسی است که ایمان در قلب او ریشه کرده و تمامی رفتارها و کردارهای او با ایمان قلبی‌اش هماهنگ باشد. از این روست که احادیث بسیاری به بیان تفاوت بین مسلمان و مؤمن پرداخته‌اند.
به عنوان مثال از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده که می‌فرمایند: «مؤمن کسى است که مردم او را بر مال و جان خود امين بشمرند و مسلمان، کسى است که مردم از دست و زبانش در امان باشند».
۳- (وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ). «قانت» به معنی مطیع و فرمانبردار است و قنوت یعنی اقرار به عبودیت خداوند و تداوم در انجام اعمال صالح.
۴- (وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ). ظاهرا مراد از صدق در این آیه تنها صداقت در کلام نیست، بلکه داشتن صداقت در تمام شؤون زندگی مد نظر است. صداقت داشتن در ایمان، ارتباط با دیگران، معامله، عهد و پیمان و در تمام امور دیگر.
۵- (وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ). صبر طبق آنچه در احادیث آمده به معنی استقامت و تداوم در طاعت و بندگی و صبر در برابر گناه و نیز در مقابل مشکلات و ابتلائات دنیا است. در واقع تحمل تمامی اینها بدون گله و شکایت کردن، صبر است.
۶- (الْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ). بی‌شک خشوع به معنای خضوع و تسلیم در برابر باری تعالی مد نظر است. یعنی در برابر اوامر الهی کامل تسلیم باشیم. همچنین خضوع مؤمنین در برابر یکدیگر، زیرا مؤمنین یار و یاور یکدیگرند. به علاوه، خضوع بین خانواده و ارحام، معلم و شاگرد، بزرگ و کوچک و …
۷- (وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ). کسانی که از اموال خود در راه خدا انفاق می‌کنند. این انفاق می‌تواند صدقه واجب همچون زکات، یا صدقه مستحب مانند کمک به فقرا و مساکین از ارحام، همسایه و … باشد.
۸- (وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ). کسانی که با روزه‌داری و پرهیزکاری، ریشه‌های تقوا را در وجود خود تقویت می‌کنند.
۹- (وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ). کسانی که با پاکدامنی و عفت خود را از سقوط در باتلاق فساد جنسی حفظ می‌کنند.
۱۰- (وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ) مراد ذکرِ زبانی نیست و معنای وسیع‌تری را در بر می‌گیرد. کسی که ذکر خدا را می‌گوید، همواره خدا را یاد می‌کند و عملی از او سر نمی‌زند که بی‌یاد خدا باشد. از ارتکاب گناه صرف نظر می‌کند چون یاد خدا مانع گناه کردن او است و تمامی گام‌های او برای رضای خداست. زیرا خداوند همواره مد نظر اوست.
بر اساس آیه این صفات ده‌گانه اگر در انسان باشد، مستحق مغفرت و پاداش عظیم الهی است.
بصیرت دیگری که از این آیه مبارکه استفاده می‌شود این است که تمامی صفات یاد شده هم با صیغه مذکر و هم با صیغه مؤنث آمده‌اند. این امر، اهمیت جایگاه زن نزد خداوند متعال را نشان می‌دهد. اینکه زن و مرد در یک سطح و درجه هستند و در نزد خدا تفاوتی ندارند.
