خداوند در قرآن‌کریم می‌فرماید: (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ)؛ «اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، روزه بر شما مقرر شده است، همان‌گونه كه بر كسانى كه پيش از شما [بودند] مقرر شده بود، باشد كه پرهيزگارى كنيد».
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم در خطبه مشهور ماه رمضان می‌فرماید: «ای مردم، ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به‌سوی شما روی آورده، ماهی که نزد خدا بهترین ماه‌ها و روزهایش بهترین روزها و شب‌هایش بهترین شب‌ها و ساعاتش بهترین ساعت‌هاست؛ و آن ماهی است که شما را در آن به‌سوی میهمانی خدا خوانده‌اند و در آن از اهل کرامت خدا شده‌اید».
حال باید از خود سؤال کنیم هدف ماه مبارک رمضان چیست؟ چگونه به این هدف دست یابیم؟ بهترین راه برای تحقق این هدف کدام است؟ چگونه از ضیافت الهی بیشترین بهره را ببریم؟ و در آخر اینکه خداوند سبحان از ما چه می‌خواهد؟
در آیات مبارکه سوره بقره خداوند از ماه رمضان و احکام سخن می‌گوید و هدف این ماه مبارک را دستیابی به تقوا عنوان می‌کند.
تقوا غایت ماه رمضان است و رسیدن به آن با روزه‌داری حقیقی ممکن می‌شود. روزه حقیقی یعنی التزام به تمامی احکام روزه و محافظت از قلب و چشم و زبان تا رسیدن به مقام تقوا که هدف ماه رمضان است.
با تأمل در آیات قرآن در می‌یابیم که بهترین عمل مؤمن در این ماه برای بهره بردن از ضیافت الهی، تلاوت قرآن و خواندن ادعیه است. کتاب خدا، قرآن نازل و دعا، قرآن بالارونده و صاعد است.
خداوند متعال می‌فرماید: (شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَىٰ وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ)؛ «(روزه، در چند روز معدودِ) ماهِ رمضان است؛ ماهی که قرآن، برای راهنمایی مردم، و نشانه‌های هدایت، و فرق میان حق و باطل، در آن نازل شده است. پس آن کس از شما که در ماه رمضان در حضر باشد، روزه بدارد. و آن کس که بیمار یا در سفر است، روزهای دیگری را به جای آن، روزه بگیرد. خداوند، راحتی شما را می‌خواهد، نه زحمت شما را. هدف این است که این روزها را تکمیل کنید؛ و خدا را بر اینکه شما را هدایت کرده، بزرگ بشمرید؛ باشد که شکرگزاری کنید». همچنین در آیه بعد می‌فرماید: (وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ)؛ «و هنگامی که بندگان من، از تو درباره من سؤال کنند، (بگو:) من نزدیکم دعای دعا کننده را، به هنگامی که مرا می‌خواند، پاسخ می‌گویم. پس باید دعوت مرا بپذیرند، و به من ایمان بیاورند، تا راه یابند (و به مقصد برسند)».
گویا خداوند در پاسخ به کسانی که سؤال می‌کنند در ماه رمضان بهترین عمل چیست و چگونه در این ماه به خداوند نزدیک شویم، این آیه را بیان می‌کند. بنا بر این آیه دعا سریع‌ترین راه رسیدن به خداوند است، به خصوص در ماه مبارک رمضان.
خداوند در این ماه مبارک بندگان خود را به میهمانی بزرگی دعوت کرده و کسانی از این ضیافت بهره می‌برند که با توجه قلبی خود را به معبود خویش نزدیک سازند. جوهره توجه، عبادت و جوهره عبادت دعا است. یا به تعبیری دیگر مغز عبادت دعاست. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «دعا مغز عبادت است و با وجود دعا هيچ كس هلاک نمى‌شود». همچنین می‌فرماید: «برترين عبادت دعاست. هرگاه خداوند به بنده اذن (و توفيق) دعا دهد، دَرِ رحمت را به روى او بگشايد. بى‌گمان هيچ كس با دعا كردن هلاک نمى‌شود».
قرآن‌کریم نیز با قرار دادن دعا در کنار عبادت بر این نکته تأکید دارد که هر که از دعا کردن روی‌گردان باشد، گویی در عبادت خداوند تکبر می‌ورزد. (وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِين)؛ «پروردگار شما گفته است: «مرا بخوانید تا (دعای) شما را بپذیرم. کسانی که از عبادت من تکبّر می‌ورزند به زودی با ذلّت وارد دوزخ می‌شوند».
امام جعفر صادق علیه‌السلام در تفسیر این آیه می‌فرماید: «به خدا سوگند دعا عبادت است». همچنین می‌فرماید: «همانا دعا کردن عبادت است».
حال باید ببینیم دعا و حقیقت آن چیست؟
دعا در واقع درخواست از خداوند است، درخواستی که با توجه و اقبال به سوی او باشد. و حقیقت دعا توحید است، همانطور که در تفسیر ابن‌عباس در معنی دعا آمده است.
هنگامی که انسان امید خود را از هر آنچه غیر خداست، قطع می‌کند و خواسته خود را تنها از خداوند می‌خواهد و نیز با خضوع و ذلت به درگاه خداوند می‌رود، در واقع توحید باری‌تعالی را به جا آورده است. و اینگونه به بالاترین درجات توحید الهی می‌رسد. هدف تمام رسالت‌های الهی عبادت الله است. و عبادت بدون توحید محقق نمی‌شود. بنابراین دعا به عنوان جوهره عبادت این هدف متعالی را محقق می‌سازد. از این روست که حقیقت دعا توحید برشمرده می‌شود. خداوند ماه مبارک رمضان را ماه عبادت یا همان ماه دعا و توجه به خود قرار داده است. و از بندگان می‌خواهد تا از ضیافت بی‌بدیل این ماه بهره ببرند. ضیافتی که مملو از رحمت، مغفرت، رهایی از دوزخ و رسیدن به بهشت برین است. و تمامی این نعمت‌ها با دعا و درخواست محقق می‌شود.
بنابراین مؤمنین در این ماه باید بسیار دعا کنند و با نیت‌های صادق، قلب‌هایی پاک و بدون خستگی و ملال از خداوند حوائج خود را طلب کنند که خداوند بنده اصرارکننده و پیگیر را دوست دارد. امام صادق (ع) می‌فرماید: «بسيار دعا كنید؛ زيرا دعا كليد هر رحمتى است و مايه روا شدن هر حاجتى و آنچه نزد خداست جز با دعا به دست نمى‌آيد. هيچ درى نيست كه بسيار كوبيده شود، مگر آن كه به زودى به روى كوبنده در باز گردد».
