تعامل و برقراری ارتباط، اصل و اساس زندگی اجتماعی انسان است. خداوند متعال انسان را با چند ویژگی از سایر مخلوقات متمایز کرده است. مهم‌ترین وجه این تمایزات، اجتماعی بودن انسان است و برای ادامه حیات نیازمند ارتباط داشتن با دیگران است. کشاورزی، صنعت، تجارت و … همه و همه به ارتباط با همنوعان نیاز دارد.
برای اینکه زندگی فرد از آسایش و آرامش روانی برخوردار شود، این تعامل باید بر مبنایی صحیح، مثبت و سازنده باشد. این امر نیز محقق نمی‌شود مگر آنکه دیدگاه و برنامه‌های فرد مبتنی بر علم و راستی باشد.
اگر به کالایی نیاز داشته باشیم و بدانیم از کجا می‌توانیم آن را به قیمت واقعی تهیه کنیم و فروشنده هر اطلاعاتی که در مورد کالا در اختیار ما قرار می‌دهد، صادقانه است، با خیالی آسوده اقدام به خرید می‌کنیم. این مثال ساده نشان می‌دهد که تمامی تصمیمات در زندگی بر اساس علم و آگاهی صورت می‌گیرد.
بخش عمده‌ای از معلومات و اطلاعاتی که مورد نیاز انسان است از طریق دیگران حاصل می‌شود.
گاهی در مورد موضوعی خاص از دیگران سؤال می‌کنیم و گاهی رسانه و تبلیغات پیش‌قدم شده و موضوعی را مطرح می‌کنند.
تبلیغات و اخبار ممکن است با امور مادی مرتبط باشد (مانند آگهی‌های تجاری) و ممکن است به امور تئوری ارتباط داشته باشد (مانند اخبار سیاسی، اجتماعی، دینی و …).
اگر اخبار و اطلاعاتی که دریافت می‌کنیم صحیح و راست باشد، پیش‌زمینه تصمیم‌گیری صحیح انسان را شکل می‌دهد و اگر دروغ و نادرست باشد باعث بیراهه رفتن انسان می‌شود. در نتیجه در تحقق اهداف خود و اتخاذ تصمیم صحیح در زمینه‌های مختلف دچار مشکل می‌شود.
از این رو قرآن‌کریم دو معیار مهم را برای تشخیص اخبار راست از دروغ تعیین کرده است: دانش و تحقیق.
- خداوند متعال در قرآن‌کریم می‌فرماید: (وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا)؛ «و چيزى را كه بدان علم ندارى دنبال مكن، زيرا گوش و چشم و قلب، همه مورد پرسش واقع خواهند شد». بنابراین اول باید علم حاصل شده و از آن پیروی شود. به عنوان مثال اگر دانش پزشکی نداریم نمی‌توانیم هر دارویی را سرخود استفاده کنیم.
- تحقیق مربوط به اطلاعاتی است که از اطراف دریافت می‌کنیم. در اینجا وظیفه هر فرد این است که جستجو کند و صحت و سقم اخبار و اطلاعاتی که دریافت می‌کند را ثابت کند. (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَىٰ مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ)؛ «اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، اگر فاسقى برايتان خبرى آورد، نيک وارسى كنيد، مبادا به نادانى گروهى را آسيب برسانيد و [بعد،] از آنچه كرده‌ايد پشيمان شويد».
فاسق کیست؟
برخی گمان می‌کنند فاسق کسی است که علنی مرتکب گناه می‌شود؛ اما معنی فاسق بسیار گسترده‌تر است. فاسق کسی است که از راه صواب منحرف شده است. حال این انحراف چه ارتکاب گناه و مفاسد اخلاقی باشد، چه سرپیچی از امر خداوند در سیاست و جعل اخبار و حقایق باشد.
قرآن‌کریم از مؤمنین می‌خواهد به هر چه می‌شنود، اعتماد نکرده و هر خبری را باور نکنند به خصوص اگر از سوی افرادی باشد که پایبند شرع و ارزش‌های دینی نباشند. برای شناخت اخبار راست از دروغ باید تحقیق کرد، چرا که اعتماد به اخبار دروغ باعث ایجاد مشکل در جامعه می‌شود. و در نتیجه پشیمانی به همراه خواهد داشت.
در حال حاضر مصداق‌های آیه کریمه گسترده شده است. تمامی موارد زیر از جمله این مصداق‌ها هستند.
۱- اخبار شبکه‌ها و کانال‌های تلویزیونی و مطبوعات که بیشتر از سوی افرادی است که به ارزش‌های دینی پایبندی ندارند یا از سوی کشورهای فاسد حمایت می‌شوند.
۲- پایگاه‌های ارتباط اجتماعی و اینترنت که اخبار گوناگون و از سوی افراد مختلف در آن منتشر می‌شود. و افراد فاسد برای نشر اخبار دروغین از آنها بهره می‌برند. در این مواقع اصل بر نادرستی است مگر خلاف آن اثبات شود.
۳- اظهارات رسمی و کنفرانس‌های مطبوعاتی مقامات ارشد کشورها که اکثرا حاوی دروغ‌ها و ادعاهای غیرواقعی است. باید قبل از باور آنچه گفته می‌شود صحت و راستی آن اثبات و تأیید شود.
در هر حال انسان مؤمن باید زیرک باشد، هر چه به او می‌رسد را بدون حجت و دلیل باور نکرده و با هر موجی همراهی نکند.
