دهه اول محرم به پایان رسید. در ده روز اول ماه محرم دوستداران اهل‌بیت علیهم‌السلام به برگزاری مجالس ذکر و عزاداری می‌پردازند.
شکی نیست که این محرم ماه احزان آل محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله است. امام رضا علیه‌السلام می‌فرماید: «چون ماه محرم مىرسيد كسى پدرم (ع) را خندان نمىديد. غم و اندوه بر او چيره بود تا آن كه ده روز مى‌گذشت، روز دهم روز سوگوارى و اندوه و گريه او بود و مىفرمود: اين روزى است كه حسين (ع) در آن كشته شد».
گریه و اندوه از اعمال ظاهری است که در این ماه بر آن توصیه شده است. اما آیا تنها به گریستن باید اکتفا کرد؟
و آیا تنها اشک ریختن بدون اینکه بدانیم هدف از آن چیست، کافی است؟
یا اینکه گریستن هدف‌های دیگری را محقق می‌کند؟
گریه بر مصایب امام حسین (ع) مطلوب و پسندیده است. پیامبر گرامی اسلام (ص) می‌فرماید: «کسی که در مصیبت امام حسین (ع) گریه کند یا صد نفر را گریان سازد، ما بهشت را برای او ضمانت می‌کنیم؛ و کسی که در مصیبت آن حضرت گریه کند یا پنجاه نفر را گریان سازد اهل بهشت است؛ و کسی که در مصیبت آن حضرت گریه کند یا سی نفر را بگریاند، اهل بهشت است؛ و کسی که در مصیبت آن حضرت گریه کند یا ده نفر را بگریاند، اهل بهشت است؛ و کسی که در مصیبت آن حضرت گریه کند یا یک نفر را بگریاند، اهل بهشت است؛ و کسی که خود را به صورت گریه‌کنندگان درآورد، اهل بهشت است».
اما گریستن بر مصایب اهل‌بیت (ع) غایات دیگری نیز دارد. ما بر امام حسین (ع) اشک می‌ریزیم و می‌خواهیم که در اخلاق و کردار همانند او باشیم.
زندگی سرشار از فتنه و آزمایش است. عمر انسان نیز محدود است و فرصت تجربه او اندک. سیره اهل‌بیت (ع) به خصوص نهضت امام حسین (ع) حاوی عبرت‌ها و درس‌های بزرگی است که اگر بدان توجه کنیم از فتنه‌های دنیا نجات می‌یابیم و اگر از آنها غفلت کنیم، دچار پشیمانی و خسران می‌شویم.
امام حسین (ع) از ما چه می‌خواهد؟
خداوند متعال در قرآن‌کریم می‌فرماید: (قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمْ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ)؛ «بگو: اگر خدا را دوست می‌دارید، از من پیروی کنید. تا خدا (نیز) شما را دوست بدارد؛ و گناهانتان را ببخشد؛ و خدا آمرزنده مهربان است». از آنجا که قرآن محور قیام امام حسین (ع) است، بنابراین باید معیار سنجش آنچه خداوند دوست دارد و یا از آن بیزار است، قرار بگیرد. امام حسین (ع) همین معیار را در نهضت مقدس خود در نظر گرفت.
اگر به قرآن‌کریم رجوع کنیم و در آیاتی که در آن (إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ) آمده تأمل کنیم، می‌توانیم فهرستی از ارزش‌ها و ویژگی‌های اخلاقی که خداوند می‌پسندد، آماده کنیم و خود را بر اساس آن بسنجیم. ویژگی‌هایی که امام حسین (ع) نمونه و الگوی برجسته آنهاست. برخی از این خصایص بدین شرحند:
۱- احسان؛ خداوند متعال می‌فرماید: (وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ)؛ «و نیکی کنید. که خداوند، نیکوکاران را دوست می‌دارد».
احسان و نیکی از صفات ایمانی است که قرآن‌کریم بر آن تأکید فراوان دارد و ویژگی برجسته پیامبران و اولیای الهی است. احسان مصادیق فراوانی دارد.
از امام جعفر صادق (ع) روایت شده که فرمود: «اگر بنده‌ای احسان کند، خداوند عمل او را هفتصد برابر حسنه می‌بخشد. سؤال شد: احسان یعنی چه؟ فرمود: اگر نماز می‌خوانی رکوع و سجود را به بهترین نحو ادا کن و اگر روزه می‌گیری، از آنچه روزه را فاسد می‌کند، پرهیز کن و هر عملی را که برای خدا انجام می‌دهی از ناپاکی خالص گردان».
کمک به هم‌نوعان و عدم آزار و اذیت دیگران نیز از مصادیق احسان است.
۲- توبه و طهارت؛ (إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ)؛ «خداوند توبه‌کنندگان و پاکیزگان را دوست دارد». کیست که گناه نکند؟ انسان معصوم نیست و مرتکب گناه می‌شود. خداوند درِ توبه را برای انسان باز گذاشته است. (وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَعْفُو عَنْ السَّيِّئَاتِ وَيَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ)؛ «او کسی است که توبه را از بندگانش می‌پذیرد و بدی‌ها را می‌بخشد، و آنچه را انجام می‌دهید، می‌داند».
پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «توبه‌کننده همانند کسی است که گناهی ندارد». امام علی (ع) نیز می‌فرماید: «به سوى خداوند عز وجل توبه كنيد و به دوستى‌اش درآييد كه خداوند، توبه‌كاران و پاكيزگان را دوست دارد و مؤمن، توبه‌كار است».
۳- وفای به عهد؛ (بَلَى مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ وَاتَّقَى فَإِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ)؛ «آری، کسی که به پیمان خود وفا کند و پرهیزگاری پیشه نماید، (خدا او را دوست می‌دارد؛ زیرا) خداوند پرهیزگاران را دوست دارد». این آیه دو ویژگی مهم را بیان می‌کند؛ وفای به عهد و تقوا. به نظر می‌رسد تقوا راه رسیدن به هر فضیلتی از جمله وفای به عهد است.
رسول گرامی اسلام (ص) می‌فرماید: «کسی که از تقوا بهره ببرد، خیر دنیا و آخرت نصیب او شده است». از بارزترین ویژگی‌های امام حسین (ع) وفای به عهد و تقوا است که تا آخرین لحظات عمر مبارک خویش به این صفات متعالی پایبند بود.
۴- صبر؛ (وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ)؛ «و خداوند استقامت‌کنندگان را دوست دارد». از ویژگی‌های مهمی که انسان باید خود را بدان عادت دهد، صبر است. با صبر می‌توان از سختی و مشکلات عبور کرد.
صبر تجلی روح ایمان در هنگام سختی و هجوم شهوت بر نفس است. کسی که استقامت ندارد، به سرعت در شرایط مختلف تحت تأثیر قرار می‌گیرد و قدرت تصمیم‌گیری صحیح خود را از دست می‌دهد. انسان صبور در واقع انسانی است آزاد که به تمام امور با دیدی واقعی می‌نگرد.
امام جعفر صادق (ع) می‌فرماید: «آزاد مرد در همه احوال آزاد مرد است، اگر گرفتارى برايش پيش آيد صبر مى‌كند و اگر مصيبت‌ها بر سرش فرو ريزد ناراحت نمى‌شود، اگر چه اسير شود و مغلوب گردد و آسايشش تبديل به سختى شود، چنان كه يوسف صديق امين (ع) را، بردگى و مغلوبيت و اسارت زيان نبخشيد و او را تغيير نداد و تاريكى و ترس چاه و آنچه بر سرش آمد ضررى بر او وارد نساخت، تا اين كه خدا بر او منت گذارد و ستمگر سركش را برده او كرد بعد از آن كه مالک او بود و او را رسول قرار داد و به سبب او به امّتى رحم كرد، و صبر اين چنين است كه اين همه خير و بركت به دنبال دارد، پس شكيبا باشيد و دل به شكيبايى دهيد تا اجر و پاداش نصيبتان گردد».
صبر ویژگی آزادمردان و کلید گشایش در سختی‌هاست. کسی که صبر ندارد نمی‌تواند از گذشت زمان به نفع خود بهره ببرد. حقیقت صبر بهره بردن از عامل زمان، استقبال از آینده، برنامه‌ریزی و متمرکز کردن نیرو و توان برای آن است.
در آیات دیگر نیز مجموعه‌ای از صفات محبوب خداوند ذکر شده که شایسته است خود را با آن تطبیق دهیم. امام حسین (ع) یاران خود را بر اساس همین معیارهای قرآنی برگزید.
یاری امام حسین (ع) در پایبندی به راه و روش ایشان در تمام ابعاد زندگی تجلی می‌یابد. عاشورا مکتبی انسان‌ساز است که زنان و مردانی با ویژگی‌ها و صفات متعالی پرورش می‌دهد و تقدیم جامعه می‌کند.
