رواج افکار انحرافی و غیرمسئولانه، یکی از روش‌های حکومت‌های ظالم است در جهت ایجاد ملتی بی‌تعهد و سازشگر، تا بتوانند قدرت خود را تثبیت کرده و مقتدر بمانند.
از سویی وظیفه و مسئولیت رهبر ربانی، مقابله با عقاید انحرافی‌ای است که مردم را از خدا دور می‌سازد. چنین رهبری تلاش می‌کند مردم را از بندگی و اسارت طاغوت آزاد کند.
در روزگار امام باقر علیه‌السلام با حمایت و تأیید حکومت وقت، تفکرات و دیدگاه‌های انحرافی رواج بسیار یافته بود. در واقع این‌گونه دیدگاه‌ها در جهت توجیه عدم تعهد و مسئولیت جامعه گسترش می‌یافت.
از جمله این عقاید انحرافی:
۱- مرجئه: فرقه‌ای که اعتقاد داشتند نباید در مورد کافر یا مؤمن بودن کسی در این دنیا اظهار نظر کرد؛ بلکه باید تعيين وضعيت آن را تا قیامت به تأخير انداخت و تنها خداوند است که داوری می‌کند. مثلا بین امام علی علیه‌السلام و معاویه، یا بین یزید و امام حسین علیه‌السلام خداوند در قیامت قضاوت می‌کند و همه چیز در آن عالم مشخص خواهد شد.
۲- مُفَوَضه: جریانی انحرافی از شیعه که عقیده داشتند اعمال بندگان به آنها تفویض می‌شود و آنها آنچه خداوند از توانای به آنها عطا کرده است، هستند و خداوند سبحان با اعمال بندگانش کاری ندارد.
۳- غُلات: به رهبری مغیره‌بن‌سعید، غلات جمع غلوکنندگان به کسانی اطلاق می‌شد که عقاید افراطی داشته و در اعتقادات دینی و مذهبی گزافه‌گو بودند.
اینها بارزترین مذاهب و تفکرات انحرافی‌ای است که در روزگار امام باقر علیه‌السلام رواج یافته بود و با وجود اختلاف و تفاوت ماهوی یک هدف را دنبال می‌کردند و آن سلب مسئولیت و توجیه انحراف بود.
امام محمدباقر علیه‌السلام به عنوان رهبری ربانی به مقابله با این دیدگاه‌ها برخاست. مهم‌ترین شیوه‌های ایشان در مبارزه با عقاید انحرافی عبارت بودند از:
اول: موضع شفاف و صریح خود را در برابر این تفکرات و مروجین آن اعلام کردند. ایشان بارها در حضور جمع فرمودند: «خدا لعنت کند مغیره‌بن‌سعید را که بر ما دروغ می‌بست». همچنین می‌فرمود: «لعنت خدا بر بنان تبان که بر پدرم دروغ می‌بست». حضرت به مردم نسبت به این فرقه‌ها هشدار می‌داد و می‌فرمود: «بار الها مرجئه را لعنت کن که آنها دشمنان ما در دنیا و آخرت هستند».
دوم: به نشر علم و عقاید صحیح و سالم می‌پرداخت. ایشان در باب تفویض می‌فرمود: «مبادا که قائل به تفویض شوید، زیرا خداوند عزوجل هرگز زمام امر را از سر ضعف و سستی به بندگانش واننهد، و نیز از سرِ ظلم، آنها را به معاصی مجبور نکند».
همچنین حضرت به مسلمانان و به خصوص محبان اهل‌بیت علیهم‌السلام نسبت به افکار غلوآمیز هشدار می‌داد و می‌فرمود: «حضرت علی علیه‌السلام را نه پایین‌تر از جایگاهی که خداوند برای او تعیین کرده، قرار دهید و نه بالاتر».
از امام باقر عليه‌السلام سؤال شد كه: آيا رواست كه گفته شود خدا موجود است؟ فرمود: «آرى، با همين عبارت او را از دو مقام ناشايسته درآورى: از مقام تعطيل و نفى مبدأ و از مقام تشبيه به مخلوق».
سوم: حضرت دانشمندان و فقهای برجسته‌ای پرورش داد تا تفکرات انحرافی را از امت اسلامی پاک کنند. از جمله این افراد: جابربن‌یزید الجعفی، ابان‌بن‌تغلب، محمدبن‌مسلم، زراره‌بن‌اعین، ابوبصیر مرادی، برید‌بن‌معاویه و پیش از همه اینها فرزند گرامیشان امام جعفرصادق علیه‌السلام و برادر او زید شهید هستند. این افراد بزرگان جریانی بودند که به مواجهه با فرهنگ غلط و افکار انحرافی در امت اسلامی برخاست.
آثار این جریان فکری بزرگ در زمان امام جعفرصادق علیه‌السلام نمایان شد. تأسیس بزرگ‌ترین مرکز علمی و گسترش علم در جای‌جای سرزمین‌های اسلامی نتیجه تلاش امام محمدباقر علیه‌السلام بود. ایشان این جریان و نهضت علمی را تأسیس کرد و فرزند بزرگوارشان امام جعفرصادق علیه‌السلام آن را توسعه داد.
شاگردان حضرت نقش مهمی در گسترش این نهضت داشتند و افراد قابل اطمینانی بودند که بعدها از یاران امام صادق علیه‌السلام گشتند.
امام صادق علیه‌السلام در مورد این افراد می‌فرماید: «کسی را نیافتم که یاد ما و سخنان پدرم علیه‌السلام را زنده کند به جز زراره، ابوبصیر، محمدبن‌مسلم و بُریدبن‌معاویه؛ اگر اینها نبودند نور هدایت به کسی نمی‌رسید. اینها حافظان دین و امانت‌داران پدرم بودند و در دنیا و آخرت از نزدیکان ما هستند».
در جایی دیگر امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «رحمت خدا بر زراره، که اگر او و هم‌قطارانش نبودند احادیث پدرم از بین می‌رفت».
