فرهنگ منعکس کننده هویت واقعی جوامع و ملت‌هاست. کلمات، عبارات و آداب معاشرت بین مردم یک جامعه نشان‌دهنده فرهنگ آن جامعه است.
فرهنگی که برخاسته از اعتقادات ملت‌هاست، در برخوردهای روزمره مردم تجلی می‌یابد که مهم‌ترین آن صحبت و گفتار است.
به عنوان مثال اگر به شهر یا منطقه‌ای رفتیم که در آنجا مردم با عبارات مؤدبانه و لطیف با یکدیگر سخن می‌گویند و در معاشرت‌های خود جانب احترام را رعایت می‌کنند، می‌توانیم این نتیجه را بگیریم که مردم آن شهر از فرهنگ والایی برخوردارند که در پس آن باوری مثبت به زندگی و انسان نهفته است.
اما برعکس اگر ببینیم که مردم در صحبت روزمره از کلمات رکیک و ناخوشایند استفاده می‌کنند، پی می‌بریم که مردم آن خطه، فرهنگی سلبی و پست دارند و از تفکر سالم و باور مثبت بی‌بهره‌اند.
(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقُولُوا رَاعِنَا وَقُولُوا انْظُرْنَا وَاسْمَعُوا وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ أَلِيمٌ * مَا يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَلَا الْمُشْرِكِينَ أَنْ يُنَزَّلَ عَلَيْكُمْ مِنْ خَيْرٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَاللَّهُ يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ)؛ «ای افراد با ایمان! (هنگامی که از پیغمبر تقاضای مهلت برای درک آیات قرآن می‌کنید) نگویید: [راعنا]؛ بلکه بگویید: [انظرنا]. (زیرا کلمه اول، هم به معنی [ما را مهلت بده!]، و هم به معنی [ما را تحمیق کن!] می‌باشد؛ و دستاویزی برای دشمنان است.) و (آنچه به شما دستور داده می‌شود) بشنوید! و برای کافران (و استهزاکنندگان) عذاب دردناکی است. کافران اهل کتاب، و (همچنین) مشرکان، دوست ندارند که از سوی خداوند، خیر و برکتی بر شما نازل گردد؛ در حالی که خداوند، رحمت خود را به هر کس بخواهد، اختصاص می‌دهد؛ و خداوند، صاحب فضل بزرگ است». (سوره بقره، ۱۰۵- ۱۰۴)
آیه این کریمه، به صورت مختصر به فرهنگ پست قوم یهود اشاره می‌کند و همزمان مسلمانان را از تحت تأثیر قرار گرفتن از آنان بر حذر می‌دارد. می‌فرماید: «ای افراد با ایمان! (هنگامی که از پیغمبر تقاضای مهلت برای درک آیات قرآن می‌کنید) نگویید: [راعنا]؛ بلکه بگویید: [انظرنا]. و برای کافران عذاب دردناکی است».
بر اساس روایات قوم یهود هر زمان که فرمانی از جانب خداوند نازل می‌شد، به پیامبر خویش می‌گفتند: (راعنا) یعنی رعایت حال ما را بکن. در واقع با درخواست تخفیف در واجبات و تکالیف قصد داشتند پیامبر خود را مورد استهزا و تمسخر قرار دهند و از تکیف خود بگریزند. . این کلمه به ناسزا و سخن درشت می‌ماند.
بر اساس آنچه برخی از مفسران نقل کرده‌اند این کلمه به فرهنگ قریش منتقل شده بود و با گفتن آن، اولیا و به خصوص پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله که برای هدایت آنها مبعوث شده بود و برنامه متکاملی برای سعادت آنها آورده بود را مورد تمسخر قرار می‌دادند.
بنابراین این آیه مسلمانان را از به کار بردن کلمه (راعنا) در برابر واجبات و تکالیف نهی می‌کند. چرا که این کلمه بار معنایی منفی و مفهوم تمسخر و کم شمردن را به همراه دارد یا به معنی فرار از مسئولیت و وظایف دینی و اخلاقی است.
در ادامه آیه کریمه مسلمانان را امر می‌کند که از کلمه (انظرنا) استفاده کنند. به معنی به ما مهلت بده تا خود را برای انجام تکلیف آماده کنیم. بار معنایی (انظرنا) مثبت است و حاکی از عزم فرد مسلمان بر عمل به تکلیف است نه فرار از آن.
همچنین مسلمانان را امر می‌کند که به فرمان و سخن پیامبر (ص) گوش فرا دهند. «و آنچه به شما دستور داده می‌شود، بشنوید»ش.
مسلمانان باید بدانند که بین آنها و کافران تفاوت بزرگی وجود دارد. «و برای کافران عذاب دردناکی است»؛ بنابراین باید از سقوط در دام فرهنگ‌های بیگانه بر حذر باشیم و از پیشینه و باورهای خود محافظت کنیم.
به هر حال شاید آیه کریمه بر ضرورت استقلال فرهنگی دلالت دارد. بنابراین باید از به کار بردن کلمات قوم یهود و عبارات مشرکین بر حذر بوده و همچون کافران از واجبات و تکالیف طفره نرویم و گوش به فرمان رسول خدا (ص) باشیم.
آیه بعد نیز در تأیید استقلال فرهنگی عنوان می‌کند: «کافران اهل کتاب، و (همچنین) مشرکان، دوست ندارند که از سوی خداوند، خیر و برکتی بر شما نازل گردد؛ در حالی که خداوند، رحمت خود را به هر کس بخواهد، اختصاص می‌دهد؛ و خداوند، صاحب فضل بزرگ است».
در واقع کافران هیچ خیری برای ما نمی‌خواهند. بنابراین هنگامی که ایده، برنامه، قانون یا پیشنهادی برای ما دارند، باید به قصد و نیت آنها شک کنیم و پیش از آنکه دنباله‌رو آنها شویم، به دقت فکر کنیم.
در عصر حاضر شبکه‌های اجتماعی، یایگاه‌های مجازی، برنامه‌های الکترونیکی و به صورت کلی شبکه اینترنت از بارزترین وسایلی است که دشمنان و صاحبان فرهنگ‌های انحرافی به وسیله آن قصد تخریب و تأثیرگذاری منفی را بر جوامع مختلف به خصوص مسلمانان دارند.
باید هوشیار باشیم و در فضای اینترنت سره را از ناسره تشخیص دهیم. از آنچه با فرهنگ و باور ما تناسب دارد بهره ببریم و آنچه را که از فرهنگ ما دور است، دور بریزیم.
استقلال فرهنگی، پایبندی به اصالت و التزام بر نقاط مثبت خود، ضامن پیشرفت و ساختن جامعه‌ای با فضیلت و اخلاقی است که در آن افراد برای سازندگی، پیشرفت و رفاه همکاری کنند.
