موضوع تازه‌ای نیست که بگوییم اولین خواسته‌ای که خداوند متعال به پیامبر بزرگوارش محمد صلی الله علیه و آله و سلم امر فرمود، خواندن است. در ابتدای سوره علق به آن حضرت فرمود: (اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ)؛ «بخوان به نام پروردگارت که (جهان را) آفرید». توضیح اهمیت این ندا یا این دستور نیز تازگی ندارد، اما آنچه در این زمینه مهم است این است که چرا خداوند متعال در ابتدای دعوت خود به پیامبر به او فرمان می‌دهد بخواند. برای پاسخ به این سؤال ابتدا باید اهمیت و ارزش خواندن و مطالعه و نیز تأثیر واقعی آن را بر انسان بدانیم.
کسانی که معتقدند این دعوت، از نوعی است که در آن فرد حق انتخاب دارد و ترک آن بر شخصیت انسان بی‌تأثیر است، سخت در اشتباه هستند. می‌دانیم که هر چیزی در اطراف ما دارای معنی و مضمونی است که شکل ظاهری آن، محتوا و مضمون را منعکس می‌کند. نمی‌خواهیم برای روشن شدن این موضوع به مصادیق مختلف مادی یا غیرمادی بپردازیم، چون در اینجا چیزی که برای ما اهمیت دارد انسان است. زیرا انسان یکی از موجوداتی است که زبان شکل و محتوا بر آن صدق می‌کند.
نمونه‌های بسیاری وجود دارد اما به عنوان مثال افراد بسیاری وجود دارند که از لحاظ زیبایی ظاهری از دیگران متمایزند اما در عین حال خُلق و خوی زشتی دارند و یا برعکس. این بدان معنی است که خُلق و خو بر روی تصویر ظاهری فرد تأثیر می‌گذارد یا باعث قضاوت در مورد فرد می‌شود.
این نکته مفهوم کلام حضرت امیر علیه السلام را روشن می‌کند که فرمود: «هر كس كه ظاهرش بهتر از باطنش باشد، ميزان اعمال نيک او سبک مى‌شود». همچنین دلیل بسیاری از عباداتی که در اسلام تشریع شده را نیز نشان می‌دهد که در جهت ایجاد توازن بین ظاهر و باطن انسان وضع شده‌اند. در واقع اهمیت و برتری باطن بر ظاهر را آشکار می‌سازد.
قرآن‌کریم، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و اهل‌بیت علیهم السلام بر اهمیت باطن و روح انسان تآکید کرده‌اند و در توصیه‌های مختلف این نکته را مطرح کرده‌اند. در همین راستا بر اهمیت علم‌آموزی تأکید کرده‌اند و علم را به مثابه غذای روح انسان برشمرده‌اند. قرآن‌کریم می‌فرماید: (فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ)؛ «انسان باید به غذای خویش (و آفرینش آن) بنگرد». در تفسیر برهان از امام باقر (ع) در تفسیر این آیه آمده است: «علمی را كه فرا می‌گيرد نظر كند از كه فرا می‌گيرد. (زيرا علم غذای روح است و خوبش موجب صحت، و بدش باعث مرض روح می‌گردد).
در اینجا قرآن‌کریم از علم به عنوان غذا یاد می‌کند. در حالت طبیعی اگر انسان روزانه تغذیه صحیح نداشته باشد بیمار می‌شود؛ حال به تعبیر قرآن علم نیز غذای روح است و اگر انسان طالب علم نباشد و از علم تغذیه نشود، ناگزیر هلاک می‌شود.
نزدیک‌ترین و ساده‌ترین راه به دست آوردن علم مطالعه است. از آنجا که مقدمه واجب، واجب است و بنا بر تأکید قرآن بر طلب علم مطالعه و کسب علم از واجبات است. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «از گهواره تا گور دانش بجویید». یا «تحصيلِ دانش بر هر مرد و زن مسلمانى واجب است».
در احادیث و روایات بسیاری نیز بر اهتمام بر کسب علم تأکید شده و از آن به عنوان مقدمه خیر و تکامل روح یاد شده است. مطالعه به دلیل اینکه دریچه کسب علم است نیز از همین رو اهمیت دارد.
آمار مطالعه در کشورهای اسلامی بسیار تأسف برانگیز است. نتایج یک مطالعه که در مقاله‌ای تحت عنوان «تراژدی مطالعه در جهان عرب» منتشر شده است، نشان می‌دهد که در کشورهای عربی یک سوم مردان و نیمی از زنان به طور کلی کتاب نمی‌خوانند.
آمار یونسکو از میزان مطالعه در کشورهای عربی نیز می‌گوید: میانگین مدت زمان مطالعه برای هر فرد ۶ دقیقه در سال است. این آمار نشان می‌دهد که به چه میزان از توصیه‌های قرآن و دین مبین اسلام دور هستیم. اسلام دین علم و معرفت است و کاری که از عهده ما بر می‌آید جلب توجه به امر مهم مطالعه است. ری بردبوری نویسنده آمریکایی می‌گوید: «برای نابود کردن یک تمدن لازم نیست کتاب‌ها را بسوزانید، فقط کاری کنید که مردم از خواندن آنها دست بکشند».
