(وَأَرَادُوا بِهِ كَيْدًا فَجَعَلْنَاهُمُ الْأَخْسَرِينَ)؛ «و خواستند به او نيرنگى بزنند و[لى] آنان را زيانكارترين [مردم] قرار داديم». (انبیا، ۷۰)
در سایه عقب‌ماندگی و نابهنجاری وضعیت مسلمانان، این سؤال مطرح می‌شود که چرا و به چه علت دچار این وضعیت شده‌ایم؟
از میان پاسخ‌های مختلف، شاید «توطئه» دلیل این عقب‌ماندگی‌ها و بحران‌ها است. توطئه‌ای که دشمن بر ضد امت اسلامی اجرا می‌کند. با اینکه منکر توطئه دشمنان نیستیم، اما ساده‌انگاری است که آن را علت تمام مشکلات خود بدانیم.
رقابت و کشمکش طبیعت بشر است. در طول تاریخ انسان‌ها در جنگ‌ها و درگیری‌های خونین بسیاری مشارکت کردند و تا به امروز نیز دست از جنگ و درگیری برنداشته‌اند.
با در نظر گرفتن این جنگ‌ها و دانستن این نکته که طبیعت بشر رقابت و درگیری با هم‌نوع خود است، توطئه دور از انتظار نیست. و این امر که مردم بر علیه همدیگر نقشه می‌کشند امری طبیعی است.
حاکمان ظالم برای سلطه بر مردم خویش به دنبال توطئه هستند. (إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِي الْأَرْضِ وَجَعَلَ أَهْلَهَا شِيَعًا يَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِنْهُمْ يُذَبِّحُ أَبْنَاءَهُمْ وَيَسْتَحْيِي نِسَاءَهُمْ ۚ إِنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ)؛ «فرعون در سرزمين [مصر] سر برافراشت، و مردم آن را طبقه طبقه ساخت؛ طبقه‌اى از آنان را زبون مى‌داشت، پسرانشان را سر مى‌بريد، و زنانشان را [براى بهره‌كشى] زنده بر جاى مى‌گذاشت، كه وى از فسادكاران بود». (قصص، ۴)
از سویی دیگر ملت‌ها نیز برای براندازی حاکمان پی توطئه هستند. کشورهای بزرگ و قدرتمند در جهت سلطه بر کشورهای ضعیف برنامه‌ریزی می‌کنند. و عموما تا زمانی که انسان زنده است، در پی نقشه و برنامه‌ای است که وضعیت زندگی خویش را تغییر دهد. بنابراین نباید به توطئه‌های دشمن به عنوان یک مشکلِ بدون راه‌حل نگریست بلکه باید با واقع‌بینی به راهی برای بی‌اثر ساختن توطئه‌ها اندیشید.
اگر ریشه هر مشکلی را در توطئه دشمنان بدانیم، به این معنی است که بی‌عملی و ناکارآمدی خود را توجیه کرده‌ایم. علت مشکلات امت اسلامی خود ما هستیم نه دیگران. این ضعف ماست که باعث می‌شود، دشمنان سوء استفاده کنند. خداوند عادل است و همان‌گونه که به دشمنان عقل و قدرت داد به ما نیاز هوش و نیرو داده است که باید از آن بهره ببریم.
با ایمان به عدالت پروردگار و باور به توانایی خود، قادر خواهیم بود همه سدها را بشکنیم و بر همه مشکلات فائق آییم.
بنابراین؛ به توانایی‌ها و قدرت عظیم خود ایمان بیاوریم و به خود ببالیم تا مغلوب دشمنانمان نشویم و در برابر توطئه‌هایشان تسلیم نشویم. مطمئنا شرایط ما تغییر خواهد کرد چرا که (إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ)؛ «در حقيقت، خدا حال قومى را تغيير نمى‌دهد تا آنان حال خود را تغيير دهند». (رعد، ۱۱)
