خداوند در قرآنکریم «کلمه طیبه» یا سخن پاک و نیکو را، درختی ریشهدار و با ثبات توصیف میکند که این ثبات به آن استحکام میبخشد. بزرگی و تأثیر آن تا آسمان است و همواره میوه و ثمره دارد. در مقابل و برای ایجاد مفهوم واضح، «کلمه خبیثه» یا سخن ناپاک را مثال میزند که سست و بیریشه است و با هر باد و نسیم کوچکی از جا کنده میشود و از بین میرود.
بنابراین هر سخنی بر گوینده و شنونده تأثیرگذار است. به همین دلیل دین مبین اسلام از خلال آیات قرآنکریم و سفارشهای معصومین علیهم السلام بر سخن نیکو گفتن و اجتناب از سخن بد، تأکید میکند و سخنان نا به جا همچون غیبت و شایعه و تمسخر را از گناهان کبیره برمیشمرد.
خداوند در آیات ۲۴ الی ۲۶ سوره ابراهیم میفرماید: (أَلَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَآءِ * تُؤْتِي أُكُلَهَا كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا وَيَضْرِبُ اللَّهُ الأَمْثَالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ * وَمَثلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِيثَةٍ اجْتُثَّتْ مِن فَوْقِ الأرْضِ مَا لَهَا مِن قَرَارٍ)؛ «آيا نديدى خدا چگونه مَثَل زده: سخنى پاک كه مانند درختى پاک است كه ريشهاش استوار و شاخهاش در آسمان است؟ ميوهاش را هر دم به اذن پروردگارش مىدهد. و خدا مَثَل آن را براى مردم مىزند، شايد كه آنان پند گيرند. و مَثَل سخنى ناپاک چون درختى ناپاک است كه از روى زمين كنده شده و قرارى ندارد».
اگر بخواهیم از دریچه قانون جذب به موضوع بنگریم، خواهیم دید که هر گفته و سخنی حامل انرژیهای مثبت یا منفی است و بر شنونده تأثیرگذار است. حتی سخن گفتن با گیاهان در زمان رسیدگی و آبیاری نیز بر شادابی و طراوات آنها اثرگذار است.
سخنان حتی بر شخص گوینده و افعال و شخصیت او اثر دارد. سخنان مثبت روحیه انسان را با نشاط و سخنان منفی به فرد و روحیه او آسیب میرساند.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرماید: «سوگند به خدایی که جانم در دست اوست، مردم هیچ انفاقی نکنند که دوستداشتنیتر از گفتار نیک باشد».
بر همین اساس باید همواره تمرین کنیم و خود را بر نیکو سخن گفتن عادت دهیم. هر کاری برای اینکه ملکه ذهن شود نیاز به تمرین دارد.
امام علی علیه السلام میفرماید: «زبان خود را به نرمگویی و سلام کردن عادت ده تا دوستانت بسیار و دشمنانت کم شوند».
خویشتنداری و فکر کردن پیش از سخن گفتن در کاربرد کلمات مناسب مؤثر است. پیامبر اکرم (ص) میفرماید: «کسی که زبان و شهوت خود را کنترل کند، بهشت را برای او ضمانت میکنم». معصومین (ع) به کنترل زبان و توجه به نوع گفتار بسیار تأکید کردهاند. هر سخنی که از کام انسان بیرون میآید، باید با موازین عقل و شرع تطابق داشته باشد و باید توجه کرد که این سخنان رضایت خداوند را در پی دارد یا خیر.
همچنین با تغییر طرز بیان و به کار بردن عباراتی با بار مثبت میتوان معنی و منظور مورد نظر را رساند. به عنوان مثال در بیان درخواست به جای به کار بردن لحن دستوری، عباراتی مناسب و لحنی لطیف به کار برد.
حال اگر در معرض سخنان آزاردهنده قرار گرفتیم چگونه باید رفتار کنیم؟
قرآنکریم برای تمام جنبههای زندگی بهترین راهنما است. در این مورد نیز میفرماید: (وَلَقَد نَعلَمُ أَنَّكَ يَضيقُ صَدرُكَ بِما يقولون * فَسَبِّح بِحَمدِ رَبِّكَ وَكُن مِنَ السّاجِدينَ)؛ «ما میدانیم سینهات از آنچه آنها میگویند تنگ میشود (و تو را سخت ناراحت میکنند). (برای دفع ناراحتی آنان) پروردگارت را تسبیح و حمد گو! و از سجدهکنندگان باش». و نیز میفرماید: (فَاصبِر عَلى ما يَقولونَ وَسَبِّح بِحَمدِ رَبِّكَ قَبلَ طُلوعِ الشَّمسِ وَقَبلَ غُروبِها وَمِن آناءِ اللَّيلِ فَسَبِّح)؛ «پس در برابر آنچه میگویند، صبر کن! و پیش از طلوع آفتاب، و قبل از غروب آن؛ تسبیح و حمد پروردگارت را به جا آور؛ و همچنین (برخی) از ساعات شب و اطراف روز (پروردگارت را) تسبیح گوی؛ باشد که (از الطاف الهی) خشنود شوی».
تسبیح گفتن با ایمان قلبی نه تنها اثر سخنان آزاردهنده را از بین میبرد بلکه آرامش قلبی و رضایت درونی را نیز به ارمغان میآورد.